De (on)zichtbaarheid van een beperking

Zichtbaarheid en representatie van topsporters met een beperking in de media

Door Mira Innemee, 14 april 2022.

Waarschijnlijk kunt u minstens één atleet noemen die dit jaar een medaille won op de Olympische Winterspelen in Peking. Maar wat als ik u vraag een atleet te noemen die een medaille heeft gewonnen op de Paralympische Winterspelen? Als je hard moet nadenken of geen idee hebt, ben je niet de enige. Maar, waarom is dat? Beperkte media-aandacht voor topsporters met een beperking speelt hierbij een belangrijke rol. Denk er maar eens over na: als je tijdens de Olympische Spelen de tv aanzet, zendt de NOS de Spelen bijna elk moment van de dag uit. Voor de Paralympische Spelen is dit echter niet het geval. Vorige maand heeft de Nederlandse Sportraad het adviesrapport “Gelijkwaardig en Inclusief” uitgebracht. In dit rapport pleit de raad voor een nieuwe aanpak om gelijkheid tussen Olympische en Paralympische sporten te bereiken en wordt er gewezen op verschillende problemen in het huidige sportbeleid, evenals op een gebrek aan bewustzijn en financiering voor gehandicaptensport. Wat zijn deze problemen precies?

Concurreren om kijkcijfers en zendtijd

Volgens onderzoek dat Engelstalige media in 11 landen analyseerde, kregen de Paralympische Spelen in 2020 en 2021 slechts een tiende van de aandacht van de Olympische Spelen. In Nederland laten de kijkcijfers van de Olympische en Paralympische Winterspelen op tv in 2014 een vergelijkbaar patroon zien. Gelukkig is het verschil in kijkcijfers in 2018 en 2022 een stuk kleiner. Toch werden de Olympische Winterspelen van 2022 nog steeds zo’n drie keer vaker bekeken dan de Paralympische Winterspelen.

Gemiddelde kijkcijfers Olympische- en Paralympische Winterspelen op tv in 2014, 2018 en 2022.

Toch is Bo Kramer positief. De 23-jarige professionele rolstoelbasketbalster won vorig jaar niet alleen goud op de Paralympische Zomerspelen in Tokio, maar werd in 2021 ook Europees Kampioen en in 2018 wereldkampioen. Zij zegt: “De afgelopen jaren is media-aandacht voor topsporters met een beperking gelukkig enorm toegenomen, maar er is nog ruimte voor verbetering.” Aangezien de Paralympische Spelen nog steeds niet dezelfde hoeveelheid zendtijd krijgen als de Olympische Spelen, lijkt Kramer daarin gelijk te hebben. Tijdens de Paralympische Spelen worden over het algemeen alleen samenvattingen met de hoogtepunten van elke dag op tv uitgezonden. Livestreams zijn beschikbaar, maar alleen op de website van de NOS.

Bo Kramer © Basketball experience NL

De Olympische Spelen daarentegen worden het grootste deel van de dag live uitgezonden op tv. Daarnaast besteden verschillende tv-programma’s speciale aandacht aan Olympische sporten waar Nederlandse atleten aan deelnemen, zoals schaatsen. Deze programma’s hebben vaak een uitgebreide voorbeschouwing en nabeschouwing, meestal met experts. Waarom je dit bij een Nederlandse Paralympiër bijna nooit ziet gebeuren? De NOS zegt het volgende: “[…] Voor televisie geldt dat er een bredere belangstelling moet zijn voor een bepaalde wedstrijd. We zullen – als Nederland zich kwalificeert – een aantal finales uitzenden op NPO 1.” De belangstelling van het publiek zal echter breder worden naarmate men meer weet over de Paralympische Spelen, waarvoor meer zendtijd een belangrijk aspect is.

Wat kunnen media dan doen? Kramer heeft ideeën

De media moeten dus een stap meer gaan zetten. Zoals Kramer stelt: “Het zou enorm helpen als het NOS-journaal of RTL Nieuws meer prioriteit zouden geven aan topsporters met een beperking en hun sport. Als een topsporter met een beperking bijvoorbeeld een medaille krijgt, zou het mooi zijn als dit vermeld zou worden in het achtuurjournaal samen met wat achtergrondinformatie over de sport. Hoe meer mensen de sporten en atleten zien, hoe nieuwsgieriger ze worden. Daarbij, als mensen de sport waarnaar ze kijken beter begrijpen, vinden ze het vaak ook veel leuker om naar te kijken.” Het laatste punt van Kramer komt ook terug in het eerdergenoemde advies van de Nederlandse Sportraad. De raad stelt in het rapport dat er weliswaar toenemende media-aandacht is voor gehandicaptensport tijdens de Paralympische Spelen, maar dat de aandacht snel verdwijnt als het evenement voorbij is.

Een ander punt, aldus Kramer, is geld: “Het belangrijk verschil tussen gehandicaptensport en reguliere sport is de hoeveelheid geld dat van sponsors komt. Als topsporters met een beperking beter zichtbaar zijn en meer mensen kennis hebben de sporten die zij beoefenen, is het automatisch makkelijker om deze sponsors aan te trekken.” Ook dit punt erkent de Nederlandse Sportraad. De raad stelt dat het gebruikelijk is dat Olympische atleten steun krijgen van sponsors voor het betalen van hun, vaak dure, sportuitrusting. Voor Paralympische atleten is dit echter zelden het geval of op individuele basis. Om deze kloof te overbruggen, zet Kramer haarzelf ook actief in voor bewustwording, door interviews te geven, zeer actief te zijn op sociale media en door motiverende praatjes te geven op evenementen.

Representatie in de media: “supercrip” of “medicalized model”

Topsporters met een beperking zijn niet alleen minder zichtbaar in de media, ook de manier waarop zij in de media worden gerepresenteerd is heel anders dan hun collega’s zonder beperking. Volgens onderzoek van Rees, Robinson en Sheets, dat specifiek representatie van topsporters met een beperking in de media onderzocht, volgen beschrijvingen van topsporters met een beperking en hun prestaties gewoonlijk een van de twee verhalen. De eerste is het zogenoemde “medicalized model of disability”, waarbij de beperking van de atleet wordt benadrukt boven zijn of haar prestatie. De tweede is de “supercrip”, waarbij de atleet wordt afgeschilderd als iemand die “het onbereikbare heeft bereikt”, ondanks zijn of haar beperking, dat dus als een probleem wordt gezien. Als ik aan Kramer vraag ​​of ze dit herkent, beaamt ze meteen: “Vaak begint een nieuwsbericht met mijn beperking, in plaats van wat ik heb bereikt. Het zou veel beter zijn als dit andersom was. Ik heb niet alleen goud gewonnen vanwege mijn beperking en ik zie mijn beperking ook niet als een probleem. Ik heb net zo hard gewerkt als alle andere atleten: met of zonder beperking.”

Al met al spelen de grote media een belangrijke rol en dragen ze de meeste verantwoordelijkheid voor het bieden van meer zichtbaarheid en een betere representatie van topsporters met een beperking. Maar, wat kunt u zelf doen? Als ik het Kramer vraag, antwoordt ze: “Praat erover, ook met uw kinderen. Ga in gesprek met iemand met een beperking en stel je vragen. Laten we de definitie van “normaal” een beetje veranderen, niet alle mensen hebben twee armen en twee benen.”