Nieuw vlees in de kuip

Over de ontwikkelingen en de toekomst van kweekvlees.

Een écht stukje vlees dat ook écht diervriendelijk is. Het klinkt futuristisch, maar niets is minder waar. Naar verwachting zullen binnen nu en vijf jaar namelijk verschillende soorten vlees in de supermarkt liggen waar geen dier voor gestorven is. Al in 2013 werd ’s werelds eerste kweekvleesburger gemaakt in Nederland. Welke obstakels heeft het kweken van vlees inmiddels overkomen en wat moet er nog gebeuren voordat er een kweekburger op jouw bord ligt?

Auteur: Malika Weima | 22 oktober 2020

De primeur-proevers van de eerste kweekvleesburger vonden ‘m nog wel wat flauw van smaak. Daarnaast kostte het kweken van de eerste kweekburger nog veel tijd en geld. Dit historische stukje vlees kostte rond de €250.000! Afgezien van deze verbeterpunten op gebied van smaak, tijd en geld, werd het bijzondere stukje vlees wel duidelijk als echt vlees ervaren. En dat is het ook.

De allereerste kweekvleesburger, gepresenteerd door Mark Post in 2013.
(© Mosa Meat, fotocredit: David Parry)

Kweekvlees bestaat ‘gewoon’ uit dierlijke cellen. In het kweekvleesproces wordt slim gebruik gemaakt van de natuurlijke processen die normaal gesproken in het lichaam van een dier plaatsvinden. Het grote verschil: de cellen groeien niet binnen het lichaam van een dier, maar daarbuiten. Voor een stukje kweekvlees hoeft dus geen dier te sterven. Daarnaast is de productie ervan een stuk minder milieuvervuilend dan de huidige vleesindustrie. Het proces van vlees kweken belooft dus veel goeds voor mens, dier en milieu. Maar hoe werkt dat kweken van vlees nou precies?

Het kweekvleesproces begint met het afnemen van een kleine hoeveelheid cellen van een dier (natuurlijk op een schadeloze manier!). Net als bij de selectie van een voetbalteam, worden er geschikte cellen geselecteerd om de kweek mee te starten. Voor de geselecteerde cellen staat er vervolgens een mengsel van voedingsstoffen op het menu – te vergelijken met een AA’tje voor de wedstrijd. Deze voedingsstoffen zorgen ervoor dat de cellen zich vermenigvuldigen en specialiseren tot spiercellen. Als laatste stap worden de spiercellen rond een ‘steiger’ geplaatst. Rondom deze steiger hebben de spiercellen een soort teamoverleg: ze trekken naar elkaar toe en vormen samen één spiervezel. Een hele hoop spiervezels worden uiteindelijk samengevoegd tot bijvoorbeeld een burger. Check het proces in de afbeelding ↓

(Afbeelding gebaseerd op 240318 © de Volkskrant – rb.;
de bron van deze foto © CC BY-NC)

Overwonnen obstakels

Om uiteindelijk kweekvlees in de schappen te krijgen, moest eerst een dieronvriendelijk obstakel uit het proces verwijderd worden: het gebruik van kalfsserum uit ongeboren kalfjes. In de eerste technieken was kalfsserum onderdeel van de voedingsstoffen dat aan de cellen wordt toegevoegd. Nou is het juist de insteek van kweekvlees om diervriendelijk te zijn. Daarom hebben sommige kweekvleesbedrijven nooit het kalfsserum gebruikt, maar gingen zij opzoek naar alternatieven. Zo ook het Nederlandse kweekvleesbedrijf Meatable, aldus productontwikkelaar Maria Fernandes: “De voedingsstoffen zijn een combinatie van suikers, aminozuren, zouten en vitaminen en komen allemaal van nature voor. Deze stoffen kunnen verkregen worden op verschillende manieren, zo ook via planten of algen.” Op deze manier kan vlees dus gekweekt worden zonder kalfsserum te gebruiken!

Om uiteindelijk met de huidige vleesindustrie de competitie aan te gaan, moest het proces van vlees kweken sneller worden ten opzichte van de eerste kweekburger. Inmiddels geeft het bedrijf Meatable aan dat zij in drie weken eenzelfde stuk vlees kunnen produceren waar een koe normaal gesproken drie jaar voor moet opgroeien! Bovendien zijn er veel minder dieren nodig om eenzelfde hoeveelheid vlees te kunnen produceren. De techniek is tegenwoordig dus zo ver ontwikkeld dat van een enkele cel-donatie van Carla de koe, meerdere burgers gemaakt kunnen worden in korte tijd. En haar kalfje kan met rust gelaten worden.

            (Bron van deze foto, © CC BY-SA)

Nieuwste ontwikkelingen

Sinds de onthulling van de eerste kweekvleesburger in Nederland, heeft de kweekvleesindustrie zich over de wereld verspreid. Bedrijven ontwikkelen hun eigen technieken en specialiseren zich in het maken van allerlei verschillende typen kweekvlees. Naast het kweken van de ‘standaard’ typen vlees van koeien en kippen, zijn er ook bedrijven die zich specialiseren in het kweken van vis. Zelfs minder gewone stukjes vlees zoals eendenlever kunnen tegenwoordig al gekweekt worden.

Het onderzoek naar het kweken van vlees is inmiddels zelfs zo ver, dat er verschillende typen cellen uit een dier gebruikt kunnen worden als startcellen van het kweekproces. De ene techniek gebruikt een cel-donatie uit de bil van een koe, de andere techniek haalt cellen uit een kippenveer. Het bedrijf Meatable gebruikt cellen die uit een navelstreng gehaald worden. “Wanneer een kalfje wordt geboren, halen we de cellen uit de navelstreng. Zo hoeven we bij zowel het kalf als de moeder geen schade aan te brengen”, aldus Maria. Elk bedrijf werkt op deze manier aan een eigen methode om een dier- en milieuvriendelijk stukje vlees op jouw bord te krijgen.

“Ik zou het liefst een goedkope suikerbiet voeren aan de cellen”

Wanneer staat kweekvlees op het menu?

De ontwikkelingen van de afgelopen jaren beloven veel goeds voor de toekomst van de kweekvleesindustrie. Toch moeten er nog wat hordes overwonnen worden voordat iedereen een lekker stukje betaalbaar kweekvlees op z’n bord heeft liggen. Volgens Mark Post, de man achter de eerste kweekburger, valt in het productieproces nog winst te behalen: “De voedingsstoffen die in het product komen te zitten, zijn op dit ogenblik allemaal vrij duur.” Daaraan voegt hij toe: “Ik zou het liefst een goedkope suikerbiet voeren aan de cellen, maar dat gaat niet werken.” Daarom zijn kweekvleesbedrijven nog hard op zoek naar oplossingen om de voedingsstoffen op een makkelijke en goedkope manier te verkrijgen.

Naast dat de voedingsstoffen erg prijzig zijn, is er nog een laatste obstakel voordat we in Europa van een stukje kweekvlees kunnen genieten. Sinds januari 2018 is er namelijk een nieuwe voedselveiligheid-wet. Hierdoor is het nu een stuk lastiger om nieuwe voedselproducten op de markt te brengen. Mark Post vertelt dat het wel anderhalf jaar duurt voordat een aanvraag voor een nieuw voedselproduct wordt goedgekeurd.

Hoewel deze wet de releasedatum van kweekvlees enigszins uitstelt, kunnen we rond 2023 dit nieuwe ‘meest veelzijdige stukjes vlees’ op ons bord verwachten!

Verder lezen..?

Wil je meer weten over de problemen die kweekvlees allemaal (niet) kan oplossen? Lees dan dit artikel.

Ben je benieuwd hoe mensen er eigenlijk tegen aan kijken om kweekvlees te eten? Lees dan dit artikel.

Of vraag je je af wat voor ‘sciencefiction’ mogelijkheden kweekvlees in de toekomst heeft? Lees dan dit artikel.

Daarnaast kun je ook onze kennisclip bekijken!

Belangrijke bronnen

Interview met Mark Post, 28 september 2020.

Interview met Maria Fernandes, 8 oktober 2020.

‘Kweekvlees wordt goedkoper dan gewoon vlees’ – Sprout.
(https://www.sprout.nl/artikel/startups/kweekvlees-wordt-goedkoper-dan-gewoon-vlees)

Kweekvlees is hard op weg naar uw bord – de Volkskrant. (https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/voedselzaak/artikelen/kweekvlees-is-hard-op-weg-naar-uw-bord/?referrer=https%3A%2F%2Frobindefilm.nl%2F)

Bringing cultured meat to market: Technical, socio-political, and regulatory challenges in cellular agriculture. Geschreven door: Stephens, Di Silvio, Dunsford, Ellis, Glencross, & Sexton (2018). Gepubliceerd in: Trends in Food Science & Technology, 78, 155-166.