Jongens treden in de voetsporen van meisjes bij HPV-vaccinaties

Door Tessa Vreeman, 13 april 2022

Sinds dit jaar februari worden ook jongens uitgenodigd voor de vaccinatie tegen het humaan papillomavirus, ook wel HPV genoemd. Gezien het HPV-vaccin voorheen alleen beschikbaar was voor meisjes en bekend stond als het baarmoederhalskanker vaccin, wekt dit veel vragen op bij ouders. Daarom staat vanaf 11 april de Twijfel Telefoon – het telefoonnummer dat voorheen gebruikt werd als de Corona Vaccinatie Telefoon – open voor alle vragen over HPV. Sinds de introductie van het vaccin in 2010 is steeds meer kennis vergaard over het vaccin en de effecten ervan, zowel in Nederland als in het buitenland. Hoe gaat het nu met de vaccins in meisjes en hoe kunnen ze onze jongens ook beschermen?

Foto door @isengrapher via Unsplash

HPV-vaccin geeft veelbelovend resultaat

Het HPV-vaccin beschermt tegen HPV-infecties, deze worden overgedragen via seksueel contact en kunnen kanker veroorzaken bij aanhoudende infecties. In 2010 zijn de vaccins geïntroduceerd in het Rijksvaccinatieprogramma van Nederland. Sinds die tijd hebben verschillende wetenschappers veel onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van het vaccin. Resultaten over de directe effectiviteit van het HPV-vaccin laten lang op zich wachten. Dit is omdat het ontstaan van kanker na een aanhoudende HPV-infectie kan jaren duren en kan dus niet direct gemeten worden.

Toch zijn er ook al enkele langdurige studies bezig die veelbelovende resultaten laten zien. ‘Er worden allerlei studies gedaan door het RIVM waarin meisjes die zich destijds hebben laten vaccineren nog steeds worden gevolgd – de zogenaamde HAVANA studie,’ noemt Teelen, campagneleider van de HPV-campagne bij het RIVM. De HAVANA studie loopt inmiddels veertien jaar, waarbij jaarlijks bijna 2000 vrouwen bloed en een vaginaal uitstrijkje afgeven voor de studie. ‘Hierin zien we een steeds hogere bescherming tegen HPV,’ zegt Teelen.

‘De eerste meisjes die gevaccineerd zijn, worden echter pas over twee jaar uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek,’ vermeldt Teelen. In Nederland worden vrouwen vanaf 30 jaar uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek. Er wordt dan een uitstrijkje gemaakt dat wordt getest op baarmoederhalskanker of voorstadia daarvan. Zodra deze onderzoeken zijn uitgevoerd op de vrouwen in onze bevolking kunnen we dus echt op grote schaal kijken of de HPV-vaccinatie ook werkelijk minder kanker veroorzaakt.

In Engeland zijn ze al een stapje verder. In 2008 begonnen ze met het prikken van 12-13 jarige meisjes en de bevolkingsonderzoeken in Engeland beginnen al op 25-jarige leeftijd. Nu, 14 jaar na de start, zijn de eerste gevaccineerde vrouwen al uitgenodigd voor de uitstrijkjes. In November 2021 kwam eindelijk het artikel uit van een groep onderzoekers uit Engeland die de data van de gevaccineerde en ongevaccineerde vrouwen naast elkaar hebben gelegd.

De onderzoekers uit Londen stelden 4 grote groepen op met data uit een database: ongevaccineerd, gevaccineerd op 12-13 jarige leeftijd, gevaccineerd op 14-16 jarige leeftijd en gevaccineerd op 16-18 jarige leeftijd. Ze vergeleken de resultaten van het bevolkingsonderzoek met elkaar, en keken hierbij naar baarmoederhalskanker of een voorstadium ervan. Hieruit blijkt dat het vaccin tegen HPV erg effectief is en zelfs beter werkt als op jongere leeftijd gevaccineerd wordt.

Tabel: Resultaten uit het Britse onderzoek uit November 2021 waarin de onderzoekers data van het bevolkingsonderzoek hebben bekeken. Hieruit blijkt dat er een verlaging is in het vóórkomen van baarmoederhalskanker.

Als campagneleider heeft Teelen opdracht gekregen vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de huidige campagne voor de HPV-vaccinatie op te zetten. De campagne moest over een andere boeg gegooid worden en het team gooide de term ‘baarmoederhalskanker prik’ de deur uit. De nieuwe slogan werd: Met 1 vaccin beschermd tegen 6 soorten kanker. HPV speelt namelijk ook een rol bij vijf andere kankers, waaronder hoofd-halskanker, peniskanker of anuskanker. Een prik tegen HPV-infecties beschermt dus niet alleen meisjes of vrouwen, en beschermt ook niet alleen tegen baarmoederhalskanker.

Niet alleen tegen baarmoederhalskanker

De overdracht van het virus kan plaatsvinden bij elke vorm van seksueel contact en is zeer besmettelijk. Zo krijgt 80-90% van alle mannen en vrouwen minstens 1x in hun leven een HPV-infectie. Deze infectie wordt in de meeste gevallen door het lichaam opgeruimd. Echter, bij langdurige infecties kan het DNA van het virus in de lichaamscellen worden opgenomen. Deze cellen veranderen en zullen sneller gaan groeien, wat kan leiden tot tumoren. In Nederland worden jaarlijks 1100 vrouwen en 400 mannen gediagnosticeerd met een kanker veroorzaakt door HPV.

Het HPV-vaccin werkt het beste voordat iemand in aanraking is gekomen met het virus. Toen in 2010 gestart werd met vaccineren, heeft het RIVM besloten om vanaf 13-jarige leeftijd te vaccineren, omdat ze onzeker waren over de duur van bescherming. De Gezondheidsraad heeft nu verder onderzoek gedaan, waaruit blijkt dat het vaccin nog steeds werkzaam is bij alle meisjes die in het begin gevaccineerd zijn. De vaccinatieleeftijd is daarom nu verlaagd naar 10 jaar.

Ouders zijn erg belangrijk in de HPV-campagne: tot de leeftijd van 12 jaar ligt de beslissing over de vaccinatie bij de ouders. Teelen vindt een gezamenlijke beslissing echter wel belangrijk: ‘Je moet het ook met je kind bespreken.’ Uit onderzoek van het campagneteam van Teelen bleek dat ouders hun kinderen vaak te jong vinden voor de HPV-vaccinatie. Ze associëren de prik met seksueel gedrag, iets waar hun 9-10 jarige kind nog niet mee bezig is. Dit is natuurlijk heel begrijpelijk, maar ook juist de reden dat de prik nu op vroegere leeftijd wordt aangeboden. ‘Het vaccin doet niets met al bestaande besmettingen, het werkt alleen voor toekomstige infecties,’ zegt Teelen. Hoe eerder hoe beter dus, wat het Britse onderzoek ook aantoonde.

Dat jongens gevaccineerd worden is dus ook erg belangrijk. Het beschermt henzelf tegen verschillende soorten kanker, maar draagt ook bij aan de groepsbescherming van de bevolking. De Gezondheidsraad verwacht dat de effectiviteit vergelijkbaar is en dat deze zelfs groter zal worden voor de bevolking vanwege die groepsbescherming. De ervaring die al is opgedaan bij de vrouwen nemen we mee naar toekomstig onderzoek bij de mannen. Hopelijk hebben we snel de gedachte achter ons gelaten dat een HPV-vaccin exclusief voor meisjes is en zijn we samen op weg naar een gezondere bevolking.

Bronnen

De Twijfeltelefoon.
https://twijfeltelefoon.nl/

Vaccinatie tegen HPV | Advies | Gezondheidsraad. https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2019/06/19/vaccinatie-tegen-hpv

HPV-kanker | Rijksvaccinatieprogramma.nl.
https://rijksvaccinatieprogramma.nl/infectieziekten/HPV

Vaccineren tegen HPV-kanker | Rijksvaccinatieprogramma.nl. https://rijksvaccinatieprogramma.nl/vaccinaties/hpv

HPV – Humaan Papillomavirus | RIVM.
https://www.rivm.nl/hpv-humaan-papillomavirus

Hoes, J., Pasmans, H., Knol, M. J., Donken, R., van Marm-Wattimena, N., Schepp, R. M., King, A. J., van der Klis, F. R. M., & de Melker, H. E. (2020). Persisting Antibody Response 9 Years After Bivalent Human Papillomavirus (HPV) Vaccination in a Cohort of Dutch Women: Immune Response and the Relation to Genital HPV Infections. The Journal of Infectious Diseases, 221(11), 1884–1894. https://doi.org/10.1093/INFDIS/JIAA007

Falcaro, M., Castañon, A., Ndlela, B., Checchi, M., Soldan, K., Lopez-Bernal, J., Elliss-Brookes, L., & Sasieni, P. (2021). The effects of the national HPV vaccination programme in England, UK, on cervical cancer and grade 3 cervical intraepithelial neoplasia incidence: a register-based observational study. The Lancet, 398(10316), 2084–2092. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)02178-4

Szymonowicz, K. A., & Chen, J. (2020). Biological and clinical aspects of HPV-related cancers. Cancer Biology & Medicine, 17(4), 864. https://doi.org/10.20892/J.ISSN.2095-3941.2020.0370