Niet alle virussen zijn gevaarlijk

Door Mentko de Vries

Het is misschien moeilijk te geloven, zeker nu we door een virus midden in een pandemie zitten, dat onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) virussen willen gebruiken om bacteriële infecties te bestrijden. Dit doen ze omdat er bij patienten steeds meer resistente bacteriën gevonden worden. De medicijnen die normaal gesproken worden gebruikt tegen bacteriën, antibiotica, zijn dan minder of zelfs helemaal niet meer effectief. Daarom willen onderzoekers de bacteriofaag, een virus en een natuurlijke vijand van bacteriën, gebruiken om een nieuwe therapie tegen bacteriën te ontwikkelen. Je zult het vast een gek idee vinden: een virus willen gebruiken tegen antibiotica resistente bacteriën. Is dat wel veilig? Riskeren we niet een tweede pandemie? En waarom zijn wetenschappers nu ineens zo enthousiast over de bacteriofaag?

“Bacteriofagen zijn virussen die bacteriën kunnen infecteren en doden, maar onschadelijk zijn voor mensen of dieren”, zegt Julia Egido, onderzoeker aan het UMCU. Julia doet onderzoek naar deze bacteriofagen en samen met haar team wil ze een efficiënte en veilige therapie ontwikkelen, die bacteriofagen gebruikt om het probleem van antibiotica resistente bacteriën op te lossen. “Bacteriën die resistent zijn voor antibiotica zijn misschien nog wel kwetsbaar acteriofagen” aldus Julia. Bacteriofagen zijn dus ongevaarlijk voor mensen in tegenstelling tot het huidige rondgaande virus, COVID-19.

Rohde et all, 2018

Daarnaast zijn er nog een aantal voordelen aan bacteriofagen. Ze zijn erg specifiek, dat wil zeggen dat je een bacteriofaag kan kiezen die alleen de ziekmakende bacterie herkent en dood, daarnaast vermeerderd de bacteriofaag zich in de bacterie. De bacteriofaag infecteert de bacterie met genetisch materiaal. Dit genetische materiaal wordt gebruikt om in de bacterie vele nieuwe bacteriofagen te maken en uiteindelijk gaat zal de bacterie ook doodgaan. Doordat de bacteriofaag zichzelf vermeerderd in de bacterie, is het relatief makkelijk om te bepalen hoeveel bacteriofagen toegediend moeten worden. Zelfs wanneer de bacteriën resistentie ontwikkelen tegen bacteriofagen, hebben de bacteriofagen een oplossing. Bacteriofagen kunnen ook evolueren; ze kunnen mee veranderen en blijven daardoor effectief.

Bacteriofagen zijn eigenlijk helemaal niet nieuw. Sterker, het is ongeveer 100 jaar geleden dat de bacteriofaag werd ontdekt door Hankin, Gamaleya, Twort en d’Herella. In 1917 introduceerde d´Herelle de term “bacteriofaag”, wat letterlijk bacterie-eter betekend. Echter, door de komst van antibiotica in 1940 werd het onderzoek naar de bacteriofaag stil gelegd. Antibiotica bleek een wondermiddel te zijn en redde miljoenen levens. Nu we steeds meer resistentie zien tegen antibiotica, grijpen we terug op deze oude ontdekking en wordt er weer volop onderzoek gedaan naar bacteriofagen.

Het kan zo zijn dat bepaalde antibiotica niet meer werken voor een patient. Evelien (25) heeft vaak last van bacteriële infecties, doordat ze de ziekte Primaire Scleroserende Cholangitis (PSC) heeft, wat er voor zorgt dat haar galwegen heel vaak ontstoken zijn door bacteriën uit de dunne darm. Een oplossing voor het probleem zou een levertransplantatie kunnen zijn, want dan krijgt ze ook een nieuwe galblaas en galwegen, maar daar zit ze al een flinke tijd op te wachten. Tot die tijd is ze dus afhankelijk van goed werkende antibiotica. Verschillende antibiotica werken al niet meer, ze krijgt nu een antibiotica die alleen via een infuus beschikbaar is. “De arts zei dat ze misschien nog één of twee antibiotica achter de hand hebben als de huidige niet meer werkt, dan wordt het wel echt krap” zei Evelien in het interview. Een nieuwe therapie zou haar veel tijd kunnen geven, voor nu hoop ze dat ze snel aan de beurt is en dat ze een nieuwe lever kan krijgen.

Een infectie veroorzaakt door resistente bacterien is kan dus heel gevaarlijk zijn en is wereldwijd een groot probleem. Momenteel gaan er jaarlijks meer dan 700000 mensen dood aan dit soort infecties. Dit probleem wordt in de toekomst nog veel erger, geschat wordt dat in 2050 ongeveer 10 miljoen mensen per jaar dood gaan aan resistente bacteriën volgens wereldsgezondheidsorganisatie (WHO). Het is dus van groot belang dat er nieuwe behandelingen worden ontwikkeld, om deze sombere toekomst te voorkomen.

Het zal nog even duren voordat bacteriofagen ingezet worden in de strijd tegen bacteriële infecties. Zo zijn er nog strenge regels rondom het gebruik van bacteriofagen, er mag bijvoorbeeld nog niet getest worden op mensen. “Hopelijk, wanneer er meer onderzoek is gedaan naar dit onderwerp, worden die regels vernieuwd, waardoor een therapie met bacteriofagen beschikbaar wordt voor meer mensen” zegt Julia. Hierdoor kunnen we in de toekomst meer gebruik maken van bacteriofagen en minder van antibiotica, wat bijdraagt aan een oplossing voor antibiotica resistente bacteriën. Wie weet al in de nabije toekomst. “Ondanks dat het me een beetje gek lijkt om een virus te gebruiken tegen bacteriën, als het werkt, ben ik er blij mee” aldus Evelien.

Verder lezen over antibiotica resistentie? Check dan de eerder gepubliceerde artikelen van Emma en Eveline.

Verder lezen over bacteriofagen?

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6302670/pdf/sur.2018.184.pdf

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6431132/pdf/CMR.00066-18.pdf