Resistentie? Preventie!

Om het probleem van de toekomst buiten de deur te houden

Door: Eveline Meijers
21 oktober 2020

De World Antimicrobial Awareness Week is in aantocht: een wereldwijde campagneweek van de WHO (World Health Organization). Onder de slogan ‘Antimicrobials: handle with care’ probeert de WHO bekendheid en begrip over antibioticaresistentie te vergroten. Antibioticaresistentie is namelijk een dringend en groeiend probleem. Er zijn alternatieve behandelingen in ontwikkeling, maar die kunnen nog niet op grote schaal gebruikt worden. Daarom is het van groot belang om verdere groei van dit probleem te voorkomen

Het probleem
Het probleem van antibioticaresistentie groeit wereldwijd. Medicijnen werken steeds slechter, omdat verschillende bacteriën steeds beter tegen de antibiotica kunnen. Hierdoor zijn infecties steeds moeilijker te behandelen. In sommige gevallen kan dat zelfs levensbedreigend zijn. Meestal wijkt men dan uit naar ‘laatste redmiddelen’. Dit zijn antibiotica die pas gegeven worden als niets anders meer werkt, maar ook daartegen blijken bacteriën steeds vaker resistent. Alternatieve behandelingen, zoals de poeptransplantatie, zijn in ontwikkeling, maar worden nog niet op grote schaal gebruikt.

Evelien (25) heeft, helaas, veel ervaring met antibioticaresistentie. Zoals afgelopen juni, toen ze door een eenvoudige infectie in een wondje aan haar onderbeen ernstig ziek werd. Toen twee antibioticakuren van de huisarts niet aan bleken te slaan, was de ontsteking al zo ver ontwikkeld dat ze alsnog in het ziekenhuis kwam te liggen. Zelfs daar kreeg ze meerdere soorten antibiotica toegediend, voordat er eindelijk een werkte. “Uiteindelijk ben je 4, 5 antibiotica verder, voordat je aan zoiets simpels als een ontstekinkje aan je onderbeen geholpen bent. Dan ga je wel denken, wat nou als ik eens een fikse longontsteking krijg, of een hersenvliesontsteking? Hoe vaak moet ik dan antibiotica gaan proberen voordat er een is die werkt?”

De oorzaak
De WHO deelt de zorgen van Evelien over antibioticaresistentie. Op hun webpagina staat dat het doel van de Awareness Week is om “verdere uitbraak en verspreiding van resistente infecties te voorkomen”. Resistentie ontstaat wanneer iemand een antibioticum gebruikt om een infectie te bestrijden. Soms komt het voor dat dat antibioticum niet alle bacteriën doodt. De bacteriën die het beste tegen het antibiotica kunnen, blijven leven. Die ‘sterke’ bacteriën zullen zich dan snel vermeerderen, waardoor er heel veel van zulke bacteriën komen. De volgende keer dat die bacteriën een infectie veroorzaken, zijn ze dus veel minder gevoelig voor antibiotica.

Dit probleem zal meer voorkomen naarmate patiënten vaker antibiotica gebruiken. In Nederland komt resistentie (nog) niet heel vaak voor. In andere landen, waar vaker antibiotica gebruikt worden, is resistentie een veel groter probleem. Het is dus belangrijk om niet te vaak antibiotica te gebruiken. Dit geldt voor mensen, maar ook voor dieren. Vooral in de veehouderij, waar veel dieren dicht op elkaar leven, speelt dit een grote rol. Resistentie bij dieren kan namelijk ook problemen geven voor de mens. Restjes antibiotica in vlees kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat resistentie zich meer ontwikkelt. Een bacterie die in een dier resistentie heeft ontwikkeld kan ook overgedragen worden op de mens.

Voorkomen is beter dan genezen
Om dit probleem zoveel mogelijk binnen de perken te houden zijn er in Nederland strenge regels opgesteld. Hierin zijn twee hoofdrichtingen te onderscheiden. De eerste hoofdrichting is het beperken van het aantal infecties. Minder infecties betekent uiteraard ook minder gebruik van antibiotica. De tweede hoofdrichting gaat over het ‘juiste’ gebruik van antibiotica, en alleen als het echt nodig is. Zo krijgen de bacteriën zo min mogelijk kans om zich aan te passen aan de antibiotica.

Goede hygiëne kan het aantal infecties al sterk verminderen. Door alles schoon te houden kunnen bacteriën zich minder verspreiden, waardoor de kans kleiner is dat ze in bijvoorbeeld een open wond terechtkomen. De coronacrisis benadrukt het belang van hygiëne nog eens goed. Je handen stuk wassen, in de ellenboog niesen en je winkelwagentje ontsmetten: alles om verspreiding en besmetting te voorkomen.

Naast het zoveel mogelijk voorkomen van infecties, is het zaak om antibiotica ‘juist’ te gebruiken. Dit gaat bijvoorbeeld over gebruik op het goede moment, geen te hoge of te lage dosis en vooral niet te vaak. “We volgen nauwkeurig de voorgeschreven recepten, dragen handschoenen bij de bereiding ervan en proberen de verdeling van de giften per dag te verdelen. Bijvoorbeeld, bij 4x per dag wordt het ook elke 6 uur gegeven”, zegt Mira van Straten*, verpleegkundige in het Diakonessenziekenhuis in Utrecht. Alle zorgverleners in Nederlands krijgen dan ook tijdens hun opleiding les in het juiste gebruik van medicijnen van het Instituut Verantwoord Medicijngebruik (IVM), een instituut dat zich inzet om de medicatieveiligheid in Nederland te verbeteren.

Help ook mee!
De maatregelen die zijn besproken, zijn vooral bedoeld voor zorgverleners en bedrijven. Maar iedereen, ook jij, kan helpen met het voorkomen van het probleem van antibioticaresistentie (check onze Instagram post die dinsdag online komt voor praktische tips!). Let bijvoorbeeld op goede hygiëne. Was je handen (met zeep) na een toiletbezoek, maar ook voordat je begint met koken. Als je een antibioticakuur krijgt, volg dan het advies van je arts op. En het belangrijkste: gebruik alleen antibiotica als dat noodzakelijk is. Of in Evelien haar woorden: “Ziek het griepje gewoon uit, grijp niet elke keer naar die antibioticapillen. Die werken namelijk niet tegen een virus als de griep. Ik denk dat je daar al wel resistentie mee kan voorkomen.”

*Op verzoek van de geïnterviewde is deze naam gefingeerd. De naam is bij de redactie bekend.