Je nachtelijke avontuurtjes tijdens de pandemie helpen je met het verwerken van alle coronastress

Heb jij een verschil gemerkt in je dromen de laatste tijd? Dan ben je niet de enige! Veel mensen merken dat hun dromen levendiger zijn en langer duren dan normaal toen zij in lockdown zaten vanwege de coronacrisis. Dat klinkt misschien geweldig, maar veel mensen dromen juist vaker over bedreigende situaties. Dit beïnvloedt hoe zij zich overdag voelen en hoe goed ze hun dagelijkse bezigheden kunnen uitvoeren zoals hun werk, het huishouden doen, of voor hun kinderen zorgen. Met alle stress die komt kijken bij een veranderende omgeving door een pandemie zijn je eigen dromen die jou tegenwerken wel het laatste dat je kunt gebruiken. Dromenonderzoeker Matthew Walker geeft een verklaring én een oplossing voor die nare dromen.

Dromen hebben te maken met het verwerken van stressvolle gebeurtenissen. Dat blijkt uit onderzoeken van Matthew Walker, professor aan de Universiteit van Californië. “Dromen zijn eigenlijk een vorm van nachtelijke therapie”, zegt hij. “Ze zijn een soort nachtelijke kalmerende balsem die de pijnlijke, scherpe randjes van moeilijke ervaringen verzacht”. Zo steken vervelende emoties na een nachtje slapen niet meer zo, en kun je door met de volgende dag. Maar hoe gebeurt dat dan precies?

Dromen als nachtelijke therapie
Wanneer je slaapt vinden er allerlei veranderingen plaats in je brein. Sommige breingebiedjes worden ‘uitgezet’ en andere gebiedjes worden juist ‘aangezet’. Uit onderzoek blijkt dat wanneer je droomt de hippocampus, een zeepaardvormig breingebiedje dat betrokken is bij je herinneringen gedurende de dag actief is tijdens het dromen. En de amygdala, een amandelvormig breingebiedje dat betrokken is bij het genereren en verwerken van emoties, is tijdens het dromen tot wel 30% actiever is dan wanneer je wakker bent.

Andere veranderingen die plaatsvinden in je brein tijdens het slapen zijn dat de concentraties van verschillende chemische stofjes omhoog of juist omlaag worden gebracht. Zo zit er tijdens het dromen vrijwel helemaal geen noradrenaline meer in je brein, een stressmolecuul bij uitstek. En dat is nogal bijzonder, want zulke lage concentraties noradrenaline heb je verder nooit gedurende de dag.

Als je droomt over een moeilijke gebeurtenis die je overdag hebt meegemaakt krijg je dus een overvolle lading emoties over je heen, zonder de stress die je had toen je wakker was. Je brein zegt dan eigenlijk tegen je, ‘kijk, zo gevaarlijk was deze vervelende situatie helemaal niet’. Op die manier verwerk je de moeilijke gebeurtenis, en kun je een herinnering van die gebeurtenis opslaan zonder dat je gelijk in de stress schiet als je eraan terugdenkt.

Tijdens het dromen kun je bijna niks meer vinden van het stressmolecuul noradrenaline in het brein. Op de foto zie je bij de pijl het kerntje in de hersenen waar noradrenaline wordt aangemaakt. (Foto van Rubina Weermeijer op Unsplash.)

Levendige dromen tijdens de lockdown
De verwerking van stress tijdens de slaap verklaart waarom mensen ook anders gingen dromen tijdens het hoogtepunt van de coronacrisis in hun land. Professor Walker is daar niet verbaasd over: “Geen wonder dat wanneer we angstiger zijn en wanneer we door zo’n ongelooflijk traumatische periode als een pandemie gaan, we dan meer dromen. Het brein probeert zichzelf de heling te geven dat het nodig heeft, namelijk emotionele therapie”. Droomwetenschappers hebben dan ook in kaart gebracht welke factoren ons het meeste stress geven tijdens de pandemie. Denk aan heftige situaties zoals zelf ziek raken, of het verlies van een dierbare aan corona. Maar je krijgt ook stress als je alleen al erg bang bent om ziek te worden of anderen ziek te maken. Verder is sociaal isolement erg stressvol voor mensen, dus van zo’n lockdown schiet je noradrenalineniveau zeker omhoog. Ten slotte veranderen de dagelijkse gewoonten van veel mensen tijdens een lockdown, zoals dat ze meer of juist minder gaan werken, eten of sporten. Daar kunnen mensen allemaal meer stress door gaan voelen. En wat blijkt, mensen die het meeste stress ervaren vanwege de pandemie zijn ook de mensen die de grootste veranderingen in hun dromen merken.

Minder nachtmerries, meer fijne dromen
Hoewel dromen die gaan over stressvolle situaties dus een positieve rol lijken te vervullen in het verwerken van al deze stress, blijven nare dromen vervelend. Mensen die een nare droom of nachtmerrie hebben gehad rapporteren vaak dat zij, als ze wakker worden, het gevoel hebben dat de hele nacht slaap van slechte kwaliteit was. Ook raken mensen die vervelend hebben gedroomd sneller geïrriteerd en voelen zich rusteloos of somber gedurende de dag. Als mensen bijna elke nacht last hebben van nachtmerries kunnen zij zelfs bang worden om te gaan slapen ’s avonds. Kortom, niet leuk dus. Hoe kun je de kans verkleinen op een nare droom of nachtmerrie?

Tijdens je slaap doorloop je vier verschillende fases. Het duurt ongeveer anderhalf uur om de fases één voor één te doorlopen. Tijdens een nachtje slapen doorloop je die fases dus allemaal iets van vijf keer. Maar door de nacht heen verschilt het hoe lang de fases duren. De fase waarin je de meeste levendige dromen hebt heet de REM-fase. REM staat voor Rapid Eye Movement, en is vernoemd naar de snelle oogbewegingen die je onbewust maakt tijdens die slaapfase. Hoe vaker je de slaapcyclus doorloopt, hoe langer de REM-fase duurt en hoe korter de andere fases. Als de REM-fase langer duurt heb je meer kans op een nachtmerrie, en onthoud je je dromen beter. Het advies is daarom om genoeg te slapen (zo’n 7 tot 9 uur), maar niet te lang.

Hier zie je een voorbeeld van het doorlopen van de slaapfases door de nacht heen. Het begin van de nacht breng je vooral door in diepe slaap, maar zodra de nacht vordert breng je steeds meer tijd door in REM-slaap (de gele blokken). (Illustratie gemaakt door de schrijver van dit artikel.)

Daarnaast kun je het beste proberen om manieren te vinden om met de stress om te gaan. Uit de onderzoeken tijdens de coronacrisis kwam bijvoorbeeld naar voren dat de hoeveelheid nieuws die je volgt over corona in verband staat met de veranderingen die mensen ervaren in hun droomgedrag. Als je veel last hebt van vervelende dromen kun je dus proberen om even een tijdje minder nieuws op te zoeken. Volgens andere onderzoeken kan het ook helpen om de dromen op te schrijven om gebeurtenissen overdag beter te kunnen verwerken. “Zoek iets dat voor jou werkt en houd je daaraan”, geeft Walker ons mee.

Kortom, als je een verandering hebt gemerkt in je dromen dan komt dat waarschijnlijk door een verandering in je stressniveau. Probeer in ieder geval om genoeg (maar niet te lang) te slapen en bewust met je stress om te gaan. En misschien moeten we toch ook maar dankbaar proberen te zijn voor die levendige dromen. Zo blijven we tijdens zo’n stressvolle lockdown ten minste bij ons volle verstand.

Heb je heel vaak of langdurig last van nachtmerries of sombere gevoelens, en wil je hulp om daarmee om te gaan? Neem dan contact op met je huisarts. Die kan je dan doorverwijzen naar een hulpverlener die daarvoor is opgeleid.

Referenties

Gorgoni, M., Scarpelli, S., Alfonsi, V., Annarumma, L., Cordone, S., Stravolo, S. & De Genarro, (2021). Pandemic dreams: quantitative and qualitative features of the oneiric activity during the lockdown due to COVID-19 in Italy. Sleep Medicine, 81, 20-32.

Guo, H. & Shen, H. (2021). Media exposure to COVID-19 epidemic and threatening dream frequency: A moderated mediation model of anxiety and coping efficacy. Dreaming, 31(1), 1–19.

Hobson, J.A. (2005). Dreaming: A very short introduction. Oxford University Press.

Iorio, I., Sommantico, M. & Parrello, S. (2020). Dreaming in the time of COVID-19: A quali-quantitative Italian study. Dreaming, 30(3), 199-215.

Kandel, E.R., Schwartz, J.H., Jessell, T.M., Siegelbaum, J.A. & Hudspeth A.J. (2013). The principles of neural science (5th ed.). The McGraw-Hill Companies, Inc.

Sommantico, M., Iorio, I., Lacatena, M. & Parrello, S. (2021). Dreaming during the COVID-19 lockdown: a comparison of Italian adolescents and adults. Research in Psychotherapy: Psychopathology, 24, 212-223.

Shredl, M. & Bulkeley, K. (2020). Dreaming and the COVID-19 pandemic: A survey in a U.S. sample. Dreaming, 30(3), 189-198.

Talks at Google. (2021, May 28). Matthew Walker | Sleep in Uncertain Times | Talks at Google [Video]. YouTube.

Tech Insider. (2018, February 7). What Happens To Your Brain When You Dream [Video]. YouTube.

Walker, M. (2017). Why we sleep. Penguin Random House.