To Bee or not to Bee?
Medicinale werking van bijensteken
Geschreven door: Nilda Tatipata
Bang voor een bijensteek? Nergens voor nodig, het kan zelfs goed voor je zijn! Het klinkt misschien gek, aangezien het gif van een bij plaatselijke jeuk en pijn veroorzaakt. Daarnaast kunnen de bijwerkingen van een steek fataal zijn als je allergisch bent voor bijen. Toch worden bijensteken al meer dan 3000 jaar ingezet binnen de traditionele Chinese geneeskunde om chronische pijn en ontstekingen tegen te gaan. Deze alternatieve geneeswijze wordt ook wel ‘apitherapie’ genoemd. Recent beweerden Chinese wetenschappers zelfs dat apitherapie bescherming kan bieden tegen het coronavirus. Hoe zit dit precies? En wat zeggen andere wetenschappers?
De volgende keer dat je ziek bent kun je dus op zoek gaan naar een bij om je te laten steken. Of werkt apitherapie toch anders? We vroegen apitherapeute Ruby van den Heuvel om ons meer uit te leggen over deze alternatieve geneeswijze. In 2003 heeft zij samen met Josien Boetje het kenniscentrum ‘Bee Healthy’ opgericht, waar ze informatie en onderwijs bieden op het gebied van apitherapie.
Apitherapie
‘Apitherapie richt zich op het ondersteunen van gezondheid van mens en dier door de inzet van bijen en bijenproducten. Apitherapie is dan ook veel breder dan alleen het gebruik van bijengif,’ vertelt van den Heuvel. ‘Er wordt ook veel gebruik gemaakt van bijenproducten zoals bijvoorbeeld honing en propolis; een mengsel van boomhars en was dat door bijen gebruikt wordt om zich te beschermen tegen bacteriën en schimmels.’ Apitherapeuten gebruiken dus een verscheidenheid aan producten die gerelateerd zijn aan de bij.
Bijen in de weer met propolis. Foto: Shutterstock.
Honing in je thee als je keelpijn hebt is daar een goed voorbeeld van, maar hoe zit het dan met bijengif? Hoe wordt dat dan ingezet? ‘Bij therapie met bijensteken kunnen hele steken of microsteken worden gebruikt. Bij een hele steek wordt de gehele gifblaas van de bij gebruikt, maar bij microsteken wordt er steeds een klein beetje gif afgegeven. Zo kan je éen angel op een groter oppervlak gebruiken.’ Van den Heuvel vertelt dat deze vorm van apitherapie met name wordt ingezet voor het vertragen van het verloop van ziektes zoals Parkinson, Multiple Sclerose (MS) en Amyotrofische Laterale Sclerose (ALS). ‘Bij pijnklachten, zoals gewrichtspijn door gewrichtsslijtage, kan ook een crème met bijengif worden gebruikt. Dan is het gif dus verwerkt in een cosmetisch product.’
Dit bericht bekijken op Instagram
Toch blijft het gek, vergif gebruiken als medicijn. Als we De Dikke van Dale mogen geloven, staat vergif gelijk aan een ‘stof die een schadelijke of dodelijke werking heeft op het lichaam’. Dat klinkt niet bepaald gezond. Maar wanneer een bij iemand steekt komt er een cocktail vrij van zowel giftige stoffen als goede stoffen. ‘Door deze samenstelling werkt bijengif ook sterk ontstekingsremmend, pijnstillend, en kan het immuunsysteem ondersteunen.’ vertelt van den Heuvel.
De chemische samenstelling van bijengif. Foto: Shutterstock
Hoe zit het met de wetenschap?
Als we naar ervaringen uit de apitherapie kijken lijkt het er dus op dat bijengif goed voor je kan zijn. Op internet kan je een tal van positieve verhalen lezen over apitherapie. Maar is het positieve effect van bijen ook door wetenschappers vastgesteld? We doken de literatuur in om het antwoord te zoeken.
De meest recente publicatie is een onderzoek van biomedicus Gwang-Muk Choi van Kyung Hee University in Seoul. In Nature Scientifics Reports van 10 februari 2021 beschrijft hij het ontstekingsremmende en pijn verlichtende effect van het molecuul fosfolipase A2 bij muizen met gewrichtsslijtage. Dit molecuul vormt zo’n twaalf procent van de bijengif cocktail en wekt een specifieke chemische reactie op in het menselijke lichaam. Deze reactie stimuleert als het ware het immuunsysteem. Uiteindelijk zorgt dit ervoor dat immuuncellen beter kunnen reageren op de chronische ontsteking die gewrichtsslijtage veroorzaakt. Zoals Gwang-Muk het omschrijft, is de effectiviteit van bijengif therapie tegen artrose ‘direct te wijden aan fosfolipase A2, een van de hoofdcomponenten van bijengif’. Met andere woorden, bijengif laat in ieder geval een medicinaal effect zien in muizen!
Als het gaat om de effectiviteit van bijensteek therapie bij mensen durven wetenschappers nog geen harde conclusies te trekken. Wel wijzen onderzoekers op de potentie van de specifieke stofjes die in de bijengif cocktail aanwezig zijn. Naast de eerder genoemde fosfolipase A2 staat vooral mellitine, hét giftigje stofje van de cocktail, in de spotlight. Zo hebben onderzoekers in het lab gezien dat mellitine succesvol kankercellen en verschillende virussen kan doden. Helaas durven ze nog niet te testen of dit werkt in mensen. Dat komt omdat ze de precieze moleculaire effecten van mellitine op het lichaam nog niet helder hebben.
Ook al zijn sommige wetenschappers heel positief over de werking van bijengif, het is goed om kritisch te blijven. We zien soms dat de uitkomsten flink verschillen tussen studies. Zo meldden wetenschappers uit China vorig jaar dat therapie met bijengif zou beschermen tegen het coronavirus. Ze baseerden dit op een enquête die ze hadden uitgezet bij 5115 imkers en 121 mensen die apitherapie kregen. Hieruit bleek dat niemand symptomen van corona had gekregen. Het zag er bijna naar uit dat de hele wereld een ritje zou moeten maken naar de plaatselijke imker voor een vaccin met bijengif! Maar de Duitse wetenschapper Heidrun Männle gooide roet in het eten. Hij besloot de enquête te herhalen, ditmaal onder 234 Duitse imkers. In tegenstelling tot het Chinese onderzoek bleken er toch 47 imkers besmet geraakt met het coronavirus, waarvan twee zelfs de besmetting niet overleefden. Helaas!
Of je nu écht gezonder wordt van een enkele bijensteek blijft dus nog even de vraag. Maar als we luisteren naar de ervaringen uit de apitherapie en kijken naar de wetenschap lijkt het erop dat componenten uit bijengif wel degelijk in je voordeel kunnen werken. Of het ook zal worden toegepast in medicijnen zullen we nog even moeten afwachten.
Wist je dat jij de bij óok kan helpen met zijn gezondheid? Dat kan door drachtplanten in je tuin te planten. Hoe meer, hoe beter. Drachtplanten helpen de bij namelijk doordat ze de juiste nectar en pollen leveren.