De grote plastic puinhoop
Een soep van kleine plastics in ons lichaam
Door Maaike Stok, 6 april 2022
Eind maart 2022 was het groot nieuws dat microplastics waren aangetroffen in menselijk bloed. Deze vondst van Nederlandse en Canadese onderzoekers is het eerste bewijs dat de kleine plastics in onze bloedsomloop terecht kunnen komen. Op deze manier zouden de plastics bij al onze organen uit kunnen komen. Verder onderzoek moet uitwijzen of dit daadwerkelijk gebeurt en in welke mate het schadelijk is. Wat weten we eigenlijk al over microplastics? Welke invloed hebben ze op onze gezondheid? En wat kunnen we ertegen doen?
Plastic is overal om ons heen: in de lucht die we inademen, in het eten dat we eten en in het water dat we drinken. Dit komt doordat de plastic producten die we gebruiken kleine deeltjes loslaten: microplastics. Neem bijvoorbeeld autobanden: door de wrijving die ontstaat tussen het wegdek en de rollende band laten kleine rubberdeeltjes los. Die verspreiden zich in de lucht en komen via de ademhaling ons lichaam binnen. Ook door het gebruik van plastic bekers en flesjes laten microplastics los, die we vervolgens opdrinken.
Plastic spullen brokkelen langzaam af, waardoor microplastics ontstaan. Deze kunnen zich in onze omgeving verspreiden en uiteindelijk in ons lichaam terechtkomen. Met het plastic in de oceaan gebeurt hetzelfde, waarna de deeltjes zich gemakkelijk kunnen verspreiden door al het water.
Microplastics bestaan uit verschillende onderdelen, waaraan we worden blootgesteld als ze in ons lichaam terechtkomen.
Welk effect het binnenkrijgen van microplastics op onze gezondheid heeft, is moeilijk te bepalen. Volgens Raymond Pieters, immunotoxicoloog aan de Universiteit Utrecht, heeft dit te maken met de samenstelling van de deeltjes. Door de grote variatie hierin, is het gezondheidseffect per soort deeltje verschillend. Pieters: ‘We hebben te maken met heel complexe substanties, waarvan we de effecten niet kennen. Microplastics bestaan uit kunststof moleculen, waaraan allerlei chemische stoffen worden toegevoegd. Als de deeltjes vervolgens in het milieu terechtkomen gaan er ook bacteriën, of stukken hiervan, aan vast zitten. Je wordt dus niet alleen blootgesteld aan kunststof, maar aan een hele verzameling van stoffen.’
“Microplastics zijn heel complexe substanties; hierdoor word je blootgesteld aan een hele verzameling van stoffen.”
Een voorbeeld van een toegevoegde chemische stof die veel in de media is genoemd is bisfenol A (BPA). Onderzoek heeft aangetoond dat een hoge concentratie van deze stof de werking van het onder andere immuunsysteem verstoort. Hierop volgde het dringende advies van de Europese Commissie aan fabrikanten om de hoeveelheid BPA in plastic producten te beperken. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van ‘BPA-vrije’ producten. Het is twijfelachtig of dit een goede oplossing is volgens Pieters: “In plaats van BPA wordt nu bijvoorbeeld BPS gebruikt, maar hier weten we nog minder van.” Verder onderzoek is dus nodig om te kunnen bepalen wat de schadelijkheid is van dit soort alternatieven.
Maar wat is er wél bekend over de effecten van microplastics? De longen en darmen zijn de organen die door de ademhaling en spijsvertering veel in aanraking komen met de plastic deeltjes. Een groot deel van de microplastics die op deze manier het lichaam binnenkomen vinden hun weg weer naar buiten, bijvoorbeeld via de ontlasting. De deeltjes die wel blijven zitten kunnen kleine ontstekingen veroorzaken als ze in hoge concentraties aanwezig zijn. Om zulke effecten beter te begrijpen, slaat de onderzoeksgroep van Raymond Pieters de handen ineen met andere Europese onderzoekers. In verschillende projecten gaan zij onderzoeken hoe microplastics en de nóg kleinere nanoplastics zich gedragen in het lichaam.
Close-up van het ontwerp van The Tyre Collective. Het witte apparaat vangt rubberdeeltjes door gebruik te maken van de lading van de deeltjes en luchtstromen rondom de band. ©The Tyre Collective
Aangezien we nog niet zeker weten in welke mate microplastics een effect hebben op onze gezondheid, is het volgens veel experts belangrijk om nú voorzorgsmaatregelen te treffen. Want voorkómen is beter dan genezen! Een manier waarop we dat kunnen doen is door microplastics op te vangen bij de bron. Zo bestaan er verschillende filters voor wasmachinewater. Deze voorkómen dat microvezels afkomstig van kleding samen met het water worden afgevoerd. Een ander, nog niet bestaand product, is het ontwerp van The Tyre Collective. Dit apparaat vangt loslatende rubberdeeltjes van autobanden direct op, wat de hoeveelheid microplastics in de lucht sterk vermindert.
Om de plastic soep in ons eigen lichaam te beperken, kunnen we het heft ook in eigen handen nemen. Bijvoorbeeld door ons bewust te worden van ons gebruik van plastic en dit te verminderen. Pieters noemt een voorbeeld; “Ik zie soms mensen bij de koffieautomaat een dekseltje op hun beker doen. Ze gebruiken het één of twee minuten en gooien het daarna weg. Ben je je bewust van het feit dat je een product gebruikt dat iets gekost heeft en vervolgens op de afvalberg belandt? Waarom gebruik je het eigenlijk?”
Bronnen
Websites:
https://echa.europa.eu/nl/hot-topics/bisphenol-a
https://www.rivm.nl/bisfenol-a-bpa
https://www.thetyrecollective.com/
Artikelen:
Hwang, J., Choi, D., Han, S., Jung, S. Y., Choi, J., & Hong, J. (2020). Potential toxicity of polystyrene microplastic particles. Scientific reports, 10(1), 1-12.
Leslie, H. A., van Velzen, M. J., Brandsma, S. H., Vethaak, D., Garcia-Vallejo, J. J., & Lamoree, M. H. (2022). Discovery and quantification of plastic particle pollution in human blood. Environment International, 107199.
Vethaak, A. D., & Legler, J. (2021). Microplastics and human health. Science, 371(6530), 672-674.