Hoe hooikoorts in oktober het nieuwe normaal wordt

Geschreven door Tamara Schoonderbeek

Er lijkt geen einde meer aan te komen: het hooikoortsseizoen. Dag in dag uit zitten mensen niezend en snotterend zakdoekjes weg te werken, van januari tot aan oktober. Hooikoorts komt steeds vaker voor, maar lijkt ook langer ongemakken met zich mee te brengen dan voorheen. Wetenschappers van onder andere het LUMC doen al jaren onderzoek naar de relatie tussen het groeiend aantal pollenallergieën en klimaatverandering. Vooral de hogere temperatuur lijkt boosdoener te zijn wanneer het aankomt op het succes van irritatie-opwekkende allergene planten. Waarom heeft klimaatverandering nu zo’n grote impact op allergieën, en kunnen wij een jaarlijkse “niesepidemie” überhaupt voorkomen?

Een pollenallergie kan een flinke last zijn. Bron: Radar

Een groeiend probleem
Ongeveer tussen de 10 en 30% van de gehele wereldbevolking heeft last van hooikoorts. In Europa loopt dit zelfs op tot 41% van de bevolking. De afgelopen 20 jaar is het aantal mensen met hooikoortsklachten in Europa zelfs verdubbeld: een opmerkelijke trend die zich voort lijkt te zetten. Vooral kinderen krijgen te maken met hooikoorts, waardoor vroege diagnoses hen veel leed zal besparen. Pollenallergieën zijn gelukkig niet de lastigste allergieën, maar de kans op heftigere klachten lijkt flink op te lopen. Dit komt mogelijk mede door de grote hoeveelheid pollen in de lucht.

Pollen expert Letty de Weger doet onderzoek aan het LUMC, en zij vertelt over de lopende onderzoeken over pollenaantallen in Europa. De Weger: “Er zijn vijf pollenstations in de Benelux waarvan wij data gekregen hebben. Deze pollenmetingen gaan soms al zo ver terug als tot 1977. Uit die metingen blijkt dat het pollenaantal van bomen in en om Nederland heen over de jaren aan het toenemen is.” Klimaatverandering lijkt één van de redenen voor de toename van pollenallergieën in Europa.

Hoe zorgt klimaatverandering voor meer hooikoorts?
De toename van het aantal pollen wordt op meerdere manieren aan klimaatverandering gelinkt. Misschien heb je het zelf wel gemerkt: zomers worden warmer en duren langer. Bijna elk jaar wordt er in Nederland een nieuw warmterecord verbroken. Zo maakten wij in 2020 de warmste zomer óóit gemeten mee: de gemiddelde temperatuur gedurende het jaar was 11,7℃, dat meer dan één graad warmer is dan het jaarlijkse gemiddelde van de afgelopen 30 jaar! Het verspreidingsgebied van planten die allergeen pollen produceren (de pollen waar veel mensen allergisch voor zijn) neemt zo toe.

Hogere temperaturen betekent dat het klimaat ruimte biedt voor het vestigen van plantensoorten uit warmere gebieden. Een voorbeeld daarvan is de zeer allergene ambrosiaplant, die voorheen als “exotische soort” gezien kon worden maar tegenwoordig ook op Nederlandse bodem voorkomt. Als de aantallen van deze plant toenemen, kan er meer van dit allergene pollen in de lucht komen, en zullen heftigere hooikoortsklachten geheid volgen. ‘Planten kunnen ook op andere tijdstippen bloeien, waardoor je het hele jaar door last kan hebben van hooikoorts’, vertelt de Weger. ‘De ambrosiaplant bloeit augustus en oktober, waardoor hooikoorts een langere tijd voor gezondheidsproblemen zorgt.’

Niet alleen zijn er méér pollen in de lucht en gedurende langere perioden, ook roepen ze heftigere allergieverschijnselen op. Hogere CO₂ concentraties in de lucht leidt tot een hogere pollenproductie. Wetenschappers van de Harvard universiteit hebben in 2006 al laten zien dat de ambrosia plant in een omgeving met een verhoogde CO₂ concentratie meer pollen produceert. Het experiment liet zien dat meer CO₂ de plant stimuleert om te groeien en om meer pollen te maken, waardoor er als het ware een perfecte storm ontstaat voor hooikoortsklachten.

De ambrosia plant. Bron: GGD Leefomgeving

Hoe iedereen kan meehelpen
Met de oplopende temperatuur en de hogere CO₂ concentratie is het klimaat in Nederland langzaam aan het verschuiven naar dat van het midden Frankrijk van 30 jaar geleden. Zoals eerder gezegd zijn er plantensoorten die nu in Nederland een klimaat gevonden hebben waarin zij prima kunnen groeien. Voorbeelden hiervan zijn de ambrosia plant en olijfbomen. De Weger vertelt over de oorsprong van Ambrosia. “De plant komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika. Deze zijn voor het eerst rond havengebieden in Zuid-Europa waargenomen, maar komen nu onder andere voor in het zuiden van Nederland.”

Waar kan je de plant tegenkomen? De Weger: “In de gebieden waar Ambrosia veel voorkomt zien we vaak dat de plant vooral langs verkeerswegen opduikt. Zaad wordt meegevoerd met wielen van auto’s, en verspreidt zich zo verder. Wegdiensten hebben last van Ambrosia, maar het probleem is dat als dit gemaaid wordt het ook hardnekkig weer terugkomt met zelfs nog meer knoppen.” Ook kan zaad van deze plant in tuinen terechtkomen. Zo bevat vogelzaad nog wel eens ambrosiazaadjes. Het advies luidt om de plant er zo snel mogelijk weg te halen wanneer deze gespot wordt, om hooikoortspatiënten extra leed te besparen. Met dit kleine initiatief kan jij dus zelf bijdragen aan verminderde hooikoortsklachten.

Een andere soort die oorspronkelijk niet in Nederland voorkwam is de olijfboom. Deze bomen produceren een hele hoop pollen gedurende de maand Mei, terwijl veel mensen hier allergisch voor kunnen zijn – de pollen van deze boom lijken namelijk erg veel op die van de es. Olijfbomen zijn tegenwoordig erg populair, terwijl dit juist niet goed is voor het pollenaantal in de lucht. Daarom wordt het afgeraden om olijfbomen aan te schaffen.

Kortom, als iedereen rekening houdt met de nadelen van allergene soorten als de ambrosiaplant en olijfbomen kunnen wij samen de strijd tegen pollenallergieën voortzetten. Zo kan iedereen weer een stukje meer laten genieten van de natuur, ook in december.

Meer weten over hooikoorts onderzoek? Bekijk deze link eens:

• https://www.lumc.nl/org/longziekten/patientenzorg/pollen-en-hooikoorts/

Informatie over hooikoorts en klimaatverandering is hier te vinden:

• De Weger e.a., Klimaatverandering en hooikoorts in Nederland. (2009) (klik hier)
• De Weger e.a., Long-Term Pollen Monitoring in the Benelux: Evaluation of Allergenic Pollen Levels and Temporal Variations of Pollen Seasons (2021) (klik hier)
• Rogers e.a., Interaction of the Onset of Spring and Elevated Atmospheric CO2 on Ragweed (Ambrosia artemisiifolia L.) Pollen Production (2006) (klik hier)
• Gennaro e.a., Global warming, climate change, air pollution and allergies.(2020) (klik hier)
• Paudel e.a., Increased duration of pollen and mold exposure are linked to climate change. (2021). (klik hier)