Nu komt de aap uit de mouw: alles over zoönosen
Corona door je kat
Corona krijgen door je huisdier
Dierenliefhebbers vermijden liever de wetenschap dat huisdieren ziekteverwekkers bij zich kunnen dragen, waarmee zij ons kunnen besmetten. Huisdieren kunnen besmet zijn met het Corona virus. Hoe goed kennen we de oorsprong van verspreiding van deze ziekten?
Zoönosen zijn besmettelijke ziekten die van dieren op mensen kunnen overspringen en komen vaker voor dan je misschien zou denken. Een voorbeeld daarvan is het Corona virus. Volgens onderzoek van de Wageningen University & Research blijkt dat er wereldwijd ongeveer 150 zoönosen zijn, waarvan nu al 13 verantwoordelijk voor ruim 2 miljoen doden zijn geweest. Driekwart van de nieuwe ziekten die in de afgelopen 10 jaar uitbraken zijn zoönosen. Dit aandeel neemt toe, omdat mensen en dieren steeds dichter op elkaar leven.
Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu loopt 40% van de Nederlanders weleens een zoönose op en zijn er ruim 33 miljoen huisdieren in Nederland. Gelukkig zijn de meeste infecties bij dieren niet gevaarlijk voor de mens. Denk maar aan de recente uitbraak van het rhinopneumonievirus onder paarden. In Nederland heb je de grootste kans om besmet te worden met de ringworm. Dit is een goedaardige kwaal die je kan oplopen na het knuffelen met je kat. Daarentegen kun je van andere dierlijke virussen, wormen en bacteriën wel ziek worden. Denk maar toxoplasmose, die je kan oplopen door uitwerpselen van katten, en die vooral voor zwangeren en het ongeboren kind schadelijk kan zijn.
Stekeltjes op de kroon
Het Corona virus spant de kroon als het om onbeteugelde ziekte uitbraken gaat. Als je het Corona virus onder een microscoop bekijkt, heeft het de vorm van een kroon, waar dit virus zijn naam aan te danken heeft. De stekeltjes op zijn kroon zijn de wapens waarmee hij de cellen van de gastheer kan kapen en een dodelijke verkoudheid kan veroorzaken.
Corona virussen zijn veroorzakers van de huidige COVID-19 uitbraak. Maar dit is niet de eerste keer geweest dat corona virussen volop in het nieuws geweest zijn. Afgelopen 20 jaren hebben zij namelijk nog twee andere uitbraken veroorzaakt: Mers in het Midden-Oosten in 2012 en Sars in Zuid-Oost Azië in 2002. Tijdens deze Sars1 uitbraak in 2002, was de Utrechtse veterinair microbioloog Berend-Jan Bosch een van de pioniers die onderzoek deed naar corona virussen.
Corona virussen kwamen voor het eerst in het nieuws toen bekend werd dat ze konden overspringen van dieren naar mensen. Hij stond dan ook op scherp toen COVID-19 recent uitbrak: “Ik haalde antilichamen die we hadden onderzocht voor het uitroeien van andere corona virussen uit de vriezer. We onderzoeken of deze antilichamen de stekeltjes op de kroon van het Corona virus, dat de huidige COVID-19 uitbraak veroorzaakt, kunnen blokkeren, zodat deze virussen de cellen van de gastheer niet kunnen binnendringen. We hopen hiermee een bijdrage te kunnen leveren aan het maken van een medicijn tegen het Corona virus.”
Doorgeefluik
Het vervelende aan zoönosen is dat het ziektebeeld uiteenlopend is. Het is niet de eerste keer dat ziekteverwekkers die dieren bij zich dragen over kunnen springen naar mensen. Kan dit komen doordat er besmettingsroutes zijn die we nog niet kennen? Van oudsher bekende besmettingsroutes voor zoönosen zijn contact met besmette dieren of hun ontlasting en afscheiding zoals mondvocht na een lik van een kat. Bij corona virussen weten we dat je besmet kan worden via ontlasting of het inademen van druppeltjes die zijn verspreid door hoesten en niezen. Of er andere manieren zijn om besmet te worden is voor zover we weten nog niet onderzocht.
Een kattelik, kamelenkus of een vleermuis
Of je het leuk vindt of niet, dieren kunnen met het Corona virus besmet zijn. Zij zijn tussengastheren die met een vleermuis, die het Corona virus bij zich draagt, besmet kunnen worden. Kamelen waren in de boosdoeners voor de uitbraak van Mers. Honden en katten zijn kunnen het Corona virus bij zich dragen.
Experts van het wetenschappelijk tijdschrift Viruses zeggen dat katten en honden vatbaar zijn voor het oplopen van het Corona virus. Om de bijdrage van deze dieren in het verspreiden van het Corona virus te sluiten, wordt door Utrechtse microbiologen onderzoek gedaan in huishoudens met een besmet persoon. Uit lopend onderzoek in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit blijkt dat tot wel 20% van de katten in Nederland besmet raakt met het Corona virus. Moeten wij nu onze kat in quarantaine doen? “Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat katten het virus kunnen verspreiden,” zegt Bosch. “Daarentegen schuilt bij vleermuizen wel een gevaar dat zij een doorgeefluik zijn voor corona virussen. In vleermuizen kan namelijk een scala aan zich snel veranderende corona virussen wonen. Door deze diversiteit aan corona virussen bij vleermuizen is de kans groot dat er een bij zit die zich naar een tussengastheer en vervolgens naar de mens kan overspringen,” legt Bosch uit.
Afdekken van de bron
Ook al zien we onze kat als familie, het is niet altijd onschuldig om een lik in het gezicht te krijgen. Hoe kunnen we ons steentje bijdragen aan het beteugelen van de verspreiding van zoönosen? Het beter leren leren begrijpen van de routes waarmee je besmet kan worden met dierlijke ziekteverwekkers kan ons helpen om zoönosen te beteugelen. Samenvattend kennen we de volgende manieren om besmet te raken met zoönosen: direct contact tussen mens en dier of door besmet dierlijk voedsel zoals vlees of indirect via bijvoorbeeld ziektekiemen die het dier uitscheidt via de ontlasting.
Bronnen
Hosie, M. J., Hofmann-Lehmann, R., Hartmann, K., Egberink, H., Truyen, U., Addie, D. D., Belák, S., Boucraut-Baralon, C., Frymus, T., Lloret, A., Lutz, H., Marsilio, F., Pennisi, M. G., Tasker, S., Thiry, E., & Möstl, K. (2021). Anthropogenic Infection of Cats during the 2020 COVID-19 Pandemic. Viruses, 13(2), 185. https://doi.org/10.3390/v13020185
Wang, C., Li, W., Drabek, D. et al. Publisher Correction: A human monoclonal antibody blocking SARS-CoV-2 infection. Nat Commun 11, 2511 (2020).
https://doi.org/10.1038/s41467-020-16452-w
Van dier naar mens – zoönose – SDNed