De gevaren van het plastic ‘virus’

Plastic vindt je tegenwoordig overal. Zelfs de oceanen liggen er inmiddels vol mee. Maar plastic kan ook in het menselijk lichaam terecht komen. Dit komt doordat plastic voorwerpen worden afgebroken tot minuscule deeltjes. Deze deeltjes worden afhankelijk van hun grootte ook wel micro– of nanoplastics genoemd. Ze zijn vaak zo klein (kleiner dan 5mm) dat je ze met het blote oog niet kunt zien. Hierdoor kunnen ze ongezien het lichaam binnendringen. Desondanks weten we eigenlijk nog maar weinig over de (schadelijke) gevolgen van deze indringers voor onze gezondheid. Sinds kort is ook nog eens bekend geworden dat deze onzichtbare indringers zich net als virussen door via de lucht kunnen verspreiden!

Al jaren is het bekend dat de oceaan vol zit met plastic. Lang werd gedacht dat dit in de oceaan zou blijven ronddwalen, maar het zit niet alleen in de oceaan. Het blijkt nu ook via de lucht te verspreiden. Door de bewegingen van de zee, zoals golven, ontstaan er kleine druppeltjes. Deze druppeltjes worden met een moeilijk woord aerosolen genoemd. Aerosolen bestaan niet alleen uit water, maar ze kunnen ook andere deeltjes bevatten. Denk bijvoorbeeld aan een virus, maar ook micro- en nanoplastics kunnen in deze druppels zitten. Deze aerosolen worden door de wind meegenomen waardoor de micro- en nanoplastics zich net als virussen door de lucht verspreiden.

De verspreiding van micro- en nanoplastics door de lucht. Schematisch overzicht is gebaseerd op een figuur gemaakt door Steve Allen

Op dit moment is het grootste gevaar van plastic misschien wel dat ze (bijna) ongezien jouw lichaam indringen. Doordat de micro- en nanoplastics in onze lucht zweven, betekent het ook dat jij ze inademt! Via de longen kunnen ze jouw lichaam binnenvallen. Daarnaast zijn ook nog andere manieren waarop microplastics het lichaam binnen kunnen dringen. Via ons maag-darmkanaal bijvoorbeeld. Natuurlijk staat er geen plastic fles op onze menukaart, maar grote kans dat ook jouw eten plastic bevat. Veel dieren zien plastic aan voor voedsel, dus ook de vis of de mosselen op jouw bord hebben waarschijnlijk wel eens een stuk plastic gegeten. Dit betekent niet dat jouw lichaam bomvol zit met plastic, maar dat er plastic deeltjes in het lichaam kunnen opstapelen, is vrijwel zeker. Dat deze opstapeling een probleem is, legt Barbro Melgert (onderzoeker UMC Groningen) uit op de nieuwspagina van de Rijksuniversiteit Groningen:

‘Alles is een potentieel probleem als het zich opstapelt. Of iets toxisch is of niet hangt af van de dosis. (…) Dus als wij doorgaan met op deze manier plastic te gebruiken en in het milieu te brengen, dan komen we vanzelf bij het moment dat het toxisch wordt. Want plastic verdwijnt niet. Het lijkt op de zware metalen die zich opstapelen in de voedselketen, van micro-organisme tot gewervelde. Uiteindelijk eten wij een lekker visje en krijgen we er een enorme hoeveelheid van binnen. Zo is het ook met die microplastics.’

Wat de gevolgen en gezondheidsrisico’s van de microplastics zijn, is nog niet precies bekend. Dat er mogelijke risico’s zijn, wordt door meerdere experts bevestigd. Eén van de suggesties is dat de microplastics een (langdurige) ontsteking kunnen veroorzaken. Dit kan zorgen voor een verhoogde productie van schadelijke stoffen, zoals reactieve zuurstofcomponenten. Deze componenten worden normaalgesproken in lage hoeveelheden als bijproduct gevormd. Wanneer er sprake is van een langdurige ontsteking ervaren de cellen stress en worden er meer van deze reactieve zuurstofcomponenten aangemaakt. Deze verhoogde hoeveelheid kan schade aan het DNA veroorzaken dat uiteindelijk zelfs kan bijdragen aan de ontwikkeling van kanker.

Naast de mirco- en nanoplastics zelf is er nog een ander gevaar. Om ervoor te zorgen dat plastic sterk en flexibel is, worden chemicaliën gebruikt. Een bijvoorbeeld hiervan is bisfenol A of ook wel BPA in het kort. Dit is een stofje dat veel wordt gebruikt bij het maken van plastic en zit onder andere in verpakkingsmateriaal en speelgoed. Te hoge blootstelling aan BPA zorgt voor gezondheidsrisico’s, zoals het verstoren van de hormonen. Deze stoffen ‘kleven’ aan de micro- en nanoplastics en komen ook in het milieu terecht wanneer jij een plastic flesje op straat laat slingeren en kunnen voor extra problemen zorgen.

Ondanks dat er nog veel onderzoek moet worden gedaan naar de precieze gevaren van micro- en nanoplastics betekent dat niet dat wij in onze luie stoel kunnen zitten. Bart Koelmans (onderzoeker en hoogleraar Wageningen Universiteit) sprak zijn zorgen onlangs nog uit in een interview met Resource:

‘Als we niets doen, wordt de situatie binnen enkele decennia wel een risico. Het is verontrustend dat die hele waterkolom een soort soep is van allerlei soorten plastic.’

Het gebruik van plastic zal dus drastisch moeten veranderen. De oceanen moeten worden schoongemaakt, gebruikt plastic moet (beter) worden gerecycled en er moet vooral minder plastic gebruikt worden. Ook in Nederland worden er daarom maatregelen getroffen om de plastic vervuiling aan te pakken. Eerder moesten de gratis plastic tasjes de winkels al uit, maar vanaf volgend jaar moeten ook de plastic bordjes, bestek en rietjes er aan geloven. Niemand wil in een nieuwe ‘pandemie’ komen door de gevolgen van het plastic ‘virus’.