Ziek op Mars

In 2033 is het zover, althans volgens sommige ruimtevaart organisaties, dan zullen de eerste mensen voet zetten op Mars. Maar het moment dat de eerste mensen landen en zich vestigen op de planeet, zullen ook de eerste problemen zich voor gaan doen, want het leven op de rode planeet is niet zonder gevaar voor je gezondheid.

Ziek van Mars

Het eerste waar je aan zou kunnen denken als het gaat om ziek worden is, net zoals op aarde, dat je op Mars een ziekte oploopt van een bacterie of virus die daar leeft. Maar, stelt Inge Loes ten Kate ons gerust: ‘Er is geen bewijs dat er levensvormen zijn en voorlopig is er geen bewijs dat er levensvormen zijn geweest’. Inge Loes is astrobioloog aan de Universiteit van Utrecht en is geïnteresseerd in hoe leven kan, en is, ontstaan in het verleden. Ondanks dat er misschien geen bewijs is voor leven op Mars, zijn er wel andere dingen die ons daar ziek kunnen maken. Inge Loes geeft het voorbeeld van perchloraat. Dit is een stofje wat heel erg lijkt op zout en ook op aarde aanwezig is. Maar op Mars wordt dit in hogere concentraties in de grond gevonden. Een mens kan veel in aanraking komen met perchloraat doordat het in voedsel aanwezig is. Dit kan de kans op bijvoorbeeld kanker verhogen. Als we als mens dus op Mars gaan leven moeten we erg voorzichtig zijn met wat we op deze rode planeet allemaal opeten en aanraken, omdat er meer dan genoeg dingen zijn die ons ernstig ziek zouden kunnen maken.

Ziek door je eigen lichaam

Behalve stoffen op Mars zelf, kan ons eigen lichaam ons ook ziek maken. Een Amerikaans onderzoek geleid door Richard Simpson laat zien dat je immuunsysteem minder goed werkt tijdens langdurig verblijf in de ruimte. Dit heeft verschillende oorzaken zoals bijvoorbeeld de mindere zwaartekracht die op Mars aanwezig is. Dat je immuunsysteem minder goed werkt is problematisch. Want het immuunsysteem is het leger van je lichaam en beschermt je tegen allerlei dingen zoals bacteriën en virussen, hoe dit werkt is te zien in figuur 1. Het is dus heel belangrijk dat je immuunsysteem goed werkt, omdat je anders ziek wordt. Maar tijdens je verblijf ver van de aarde af kan je van de griep veel zieker worden omdat je eigen leger niet goed werkt. We moeten dus zorgen dat alles wat meegaat naar Mars goed wordt schoongemaakt zodat er geen ongewenste gasten meekomen en dat de mensen zelf ook gezond zijn.

Afbeelding 1: Werking van het immuunsysteem als het een bacterie tegenkomt. Bron: BioRender

Helaas kunnen we niet alle ziektemakers weghouden. Want op dit moment leven er ongeveer een triljoen (dat zijn 12 nullen!) bacteriën en virussen in je lichaam. Het immuunsysteem houdt deze allemaal streng in de gaten zodat ze je niet aanvallen. Maar omdat je immuunsysteem minder goed werkt in de ruimte, wordt ook deze taak minder goed uitgevoerd. Zo heeft Satish K. Mehta laten zien dat ziektes die je als kind krijgt, zoals de waterpokken, weer terug kunnen komen als je als astronaut in de ruimte zit. Maar het heeft dan net wat andere symptomen waardoor het nu gordelroos heet in plaats van waterpokken. Je krijgt jeuk en blaasjes op je huid zoals te zien is in figuur 2. Maar je krijgt ook zogenaamde zenuwpijn op de plekken van de blaasjes. Het is zeker niet ondenkbaar dat er meer dingen zijn die op aarde onschuldig lijken, maar in de ruimte voor grote problemen zorgen. Als je naar Mars gaat moet je dus zeker niet de vaccinaties en antibiotica vergeten mee te nemen.

De mentale gezondheid

Máár, benadrukt Angelo Vermeulen, het psychologische aspect van een ruimtereis en het leven op Mars moet ook niet onderschat worden. Hij is bioloog, kunstenaar en ruimtevaart systeem onderzoeker en heeft in 2013 in Hawaï meegedaan met HI-SEAS Missie I. Dit is Marsmissie simulatie, waarbij hij de leiding had over de andere astronauten. ‘We komen van een tijdperk dat we mensen gewoon puur in leven wouden houden’ zegt Angelo, maar deze tijd zijn wij ver voorbij. Met de langere periodes die mensen in de ruimte doorbrengen moeten ook de andere, meer sociale aspecten, meegewogen worden. Angelo verteld dat hij tijdens zijn missie vooral zorgde voor een dagelijks ritme. Als voorbeeld geeft Angelo dat hij zorgde alle leden van het team aanwezig waren bij de verschillende maaltijden. Op deze manier blijft de sfeer goed en de productiviteit van de mensen hoog. Het is dus niet dat het alleen ziektes waar je voor moet oppassen in de ruimte, ook je mentale gezondheid is belangrijk.

Wel of niet naar Mars?

Toch geven zowel Inge Loes als Angelo een duidelijke ‘ja’ als antwoord op de vraag of ze zelf naar Mars zouden willen. Want dit is een kans die je niet zomaar aan je voorbij laat gaan, zelfs als er een groot risico is om ziek te worden op Mars. Beide geven wel toe dat voordat leven op Mars mogelijk is er nog een aantal uitdagingen met betrekking tot onze gezondheid zijn. Maar ze zien genoeg oplossingen voor de verschillende problemen. Misschien kan jij als toekomstige astrobioloog of ruimtevaartonderzoeker wel helpen om de problemen te verhelpen!