Kweekvlees: welke problemen kan het (niet) oplossen?

In 2013 werd het eerste stukje kweekvlees gemaakt en gegeten. In het lab gegroeide stukjes vlees worden steeds goedkoper om te maken en zijn hard op weg naar de supermarkt. De bedenkers van kweekvlees willen de problemen die door de veehouderij worden veroorzaakt oplossen. De veehouderij verhoogt bijvoorbeeld de kans op het ontstaan van nieuwe infectieziekten. Ook wordt de veehouderij als dieronvriendelijk gezien vanwege de slechte omstandigheden in slachthuizen. En misschien wel het belangrijkste: de veehouderij draagt fors bij aan het klimaatprobleem. Maar gaat kweekvlees de oplossing zijn?

(Bron van deze foto)

Duurzaamheid

De bevolking van onze planeet groeit en het eten van vlees is verantwoordelijk voor 40% van de broeikasgassen die vrijkomen bij de productie van voedsel van de gemiddelde Nederlander. Uit onderzoek van de universiteit van Manitoba in Canada blijkt dat er 4.5 kilo voedsel nodig is om 1 kilo kippenvlees te produceren. Voor 1 kilo varkensvlees is dat 9 kilo voedsel en voor 1 kilo rundvlees is er 25 kilo voedsel nodig. Kweekvlees is hierin anders dan vlees van dieren. 

Bij het maken van kweekvlees is er namelijk geen levend dier nodig dat maanden gevoerd moet worden, maar worden cellen van dieren gekweekt in een laboratorium. Daardoor is er geen voedsel nodig zoals bij dieren. Wel zijn er voedingsstoffen nodig waardoor de cellen kunnen groeien.

Voor het maken van kweekvlees zijn er verschillende productiestappen die allemaal energie kosten. Nu gebeurt dat nog meestal in een laboratorium, maar als kweekvlees in de supermarkt komt verplaatst die productie naar fabrieken. Het is lastig te voorspellen hoe duurzaam kweekvlees precies wordt in de toekomst omdat we nog niet weten hoe efficiënt de fabrieken precies zullen zijn.  

Onderzoekers van het Europees Milieu Agentschap verwachten dat er voor de productie van kweekvlees ongeveer evenveel energie nodig is als voor de productie van rundvlees. Voor de productie van varkens- en kippenvlees is grofweg de helft van de energie nodig. Hetzelfde onderzoek laat zien dat door de productie van rund-, varkens- en kippenvlees er meer broeikasgassen worden uitgestoten en er meer land voor nodig is dan de productie van kweekvlees. Zo is voor de productie van rundvlees ongeveer 20 keer zo veel land nodig en worden er ongeveer 25 keer meer broeikasgassen uitgestoten ten opzichte van de productie van kweekvlees. 

De productie van eiwitrijke plantaardige gewassen zoals bonen en kikkererwten blijft wel duurzamer dan de productie van kweekvlees volgens dezelfde onderzoekers van het Europees Milieu Agentschap. Er komen namelijk minder broeikasgassen vrij en er is minder energie en land nodig voor de productie van eiwitrijke plantaardige gewassen dan voor de productie van kweekvlees. 

Voor vee is veel voedsel nodig en daarvoor worden tropische regenwouden gekapt. Voor de productie van kweekvlees is een stuk minder land nodig. Als kweekvlees een succes wordt, komt er dus land vrij. Dat land zou deels teruggeven kunnen worden aan de natuur en deels gebruikt kunnen worden voor duurzame energiewinning voor kweekvlees. Bijvoorbeeld door er windmolens of zonnepanelen op te plaatsen. 

Infectieziekten

Onderzoek uit Californië laat zien dat dieren in de veehouderij een belangrijke bron vormen voor nieuwe infectieziekten bij mensen. Voor het maken van kweekvlees zijn minder dieren nodig. Daardoor wordt de kans op het ontstaan van nieuwe infectieziekten kleiner. Vee kan net als mensen antibiotica krijgen voor de behandeling van bacteriële infecties. Vooral bij veel gebruik hiervan is er een risico op het ontstaan van bacteriën waarbij een antibioticum niet meer werkt. Een voorbeeld hiervan is de MRSA bacterie die vooral in ziekenhuizen tot uitbraken leidt. Uit onderzoek in Edinburgh is gebleken dat de MRSA bacterie zijn oorsprong vindt in vee. Er is bij kweekvlees dus minder kans op het resistent worden van bacteriën voor antibiotica.

Diervriendelijkheid 

De veehouderij wordt vaak als dieronvriendelijk gezien. De vele dieren die nodig zijn voor de productie van vlees leven vaak in stallen waar ze weinig ruimte hebben en die niet op hun natuurlijke omgeving lijken. Voor Maria Fernandes die werkt bij het kweekvleesbedrijf Meatable is dit een van haar persoonlijke drijfveren om kweekvlees op de markt te brengen: “Ik zie hoe we dieren uitbuiten en hoe enorme stallen vol met dieren bestaan die net zijn geboren en naar slachthuizen gaan. De verwerking van deze dieren in slachthuizen is verschrikkelijk. Zoals het voor mij gaat, is het niet ethisch.” Kweekvlees zou dit probleem volgens haar kunnen oplossen: “Alles wat we gebruiken om kweekvlees te maken komt van niet-dierlijke bronnen. We halen de cellen uit de navelstreng bij de geboorte van een kalf zodat we het kalf en de moederkoe geen schade hoeven toe te brengen.”

Toekomst

Als kweekvlees een succes wordt zal de vraag naar vlees geleidelijk aan verminderen en zullen er minder dieren gefokt worden. Het is dus niet zo dat al die miljarden kippen en koeien die nu op de aarde rondlopen opeens geslacht hoeven worden door de komst van kweekvlees. Op dit moment is kweekvlees ook nog duur en moet het nog goedgekeurd worden door de Europese voedselveiligheidsautoriteit. Kweekvleesbedrijven verwachten over een paar jaar hun product op de markt te brengen. 

Kweekvlees kan een belangrijke bijdrage leveren aan meerdere problemen van de veehouderij. Fernandes heeft nog een tweede drijfveer voor het op de markt brengen van kweekvlees: “Het is echt een technische uitdaging. Als je dit kunt laten gebeuren, hoe gaat het dan de wereld veranderen?“ 

Wil je meer weten over kweekvlees? Lees dan de volgende artikelen:

• Nieuw vlees in de kuip
• De toekomstige kinderboerderij heeft een kweekvleesfabriekje
• To meat or not to meat

Of bekijk onze kennisclip.

Referenties

Spoor, L. E., McAdam, P. R., Weinert, L. A., Rambaut, A., Hasman, H., Aarestrup, F. M., … & Fitzgerald, J. R. (2013). Livestock origin for a human pandemic clone of community-associated methicillin-resistant Staphylococcus aureus. MBio, 4(4).

Smil, V. (2002). Worldwide transformation of diets, burdens of meat production and opportunities for novel food proteins. Enzyme and Microbial Technology, 30(3), 305-311.

Tuomisto, H. L., Ellis, M. J., & Haastrup, P. (2014). Environmental impacts of cultured meat: alternative production scenarios. 9th International Conference on Life Cycle Assessment in the Agri-Food Sector.

Wolfe, N. D., Dunavan, C. P., & Diamond, J. (2007). Origins of major human infectious diseases. Nature, 447(7142), 279-283.